فهرست مطالب
همین چند وقت پیش بود که کمپانی OpenAI از دستاورد جدید و حیرتانگیزش، یعنی چت جی پی تی (ChatGPT) پردهبرداری کرد. یک کمپانی آمریکایی که بهطور تخصصی در حوزهٔ هوش مصنوعی فعالیت میکند و با معرفی این هوش فوقپیشرفته، سر و صدای زیادی به پا کرده است. در این مطلب با این موجود هوشمند و همهچیزدان آشنا شده و خواهیم دید که اصلاً این چت جی پی تی چیست و به چه کاری میآید.
چت جی پی تی، برگ برنده یا قدمی به سوی پایان؟!
بعید است که دربارهٔ نگرانی بشر در مورد خطر تسلط هوش مصنوعی بر زندگی انسان چیزی نشنیده باشیم. موضوعی که سوژهٔ بیشمار کتاب و فیلم و سریال و بازی کامپیوتری بوده. از کتاب ۱۹۸۴ آیزاک آسیمف تا فیلم ادیسهٔ فضایی استنلی کوبریک تا سریالی مثل وست ورد (وستورد یک فیلم قدیمی هم دارد که دیدنش خالی از لطف نیست!).
این داستانها و بیشمار اثر دیگر، یک سوال و نگرانی جدی را در ذهن آدمیزاد پررنگ میکنند: آیا روزی میرسد که رباتها از یاغی شوند و ابتکار عمل را از ما بگیرند؟ آیا احتمالش هست که مخلوق علیه خالقش طغیان کند و به عنوان گونهٔ برتر، آدمیزاد را به بردگی بکشد؟
گروهی از شرکتها و متخصصان هوش مصنوعی هستند که جور دیگری به ماجرا نگاه میکنند و عبارتی تحت عنوانِ هوش مصنوعی دوستانه یا Friendly artificial intelligence را به ادبیات جهان اضافه کردهاند. این جماعت بر این باورند که به جای ترس از آینده، باید از همین امروز، تصمیمات درستی گرفت، همهٔ جوانب فناوری را سنجید و آینده را آنطور که دلخواهمان است معماری کرد.
ماهیت چت جی پی تی چیست؟
کمپانی OpenAI هم از جمله شرکتهاییست که به آینده امیدوار است و پروژهٔ چت جی پی تی را در راستای هوش مصنوعی بشردوستانه و بیآزار به اجرا درآورده است. اما اصلاً این چت جی پی تی چیست و به چه دردمان میخورد؟
ChatGPT در یک کلام، یک هوش مصنوعی سخنگو يا یک چتبات (Chat Bot) فوقپیشرفته است. چتباتهای معمولی که در وبسایتها و فروشگاههای آنلاین استفاده میشوند، از یکسری جوابهای ثابت استفاده میکنند تا یک سری سوالات روتین را پاسخ بدهند یا کاربر را تا رسیدن مسئول پشتیبانی معطل کنند.
اما چت بات پیشرفتهای مثل ChatGPT عملاً حکم یک دانای کل را دارد و میتواند آنچه را که میگویید پردازش کند. یعنی از یک بابت دیگر، جت جی پی تی، ابزاری برای پردازش زبان انسان است (natural language processing tool) که بر مبنای هوش مصنوعی آموزش میبیند و هرچه بیشتر با آدمیزاد گپ بزند و گفتگو کند، پیشرفتهتر و پیچیدهتر میشود!
در مقالهٔ نحوه استفاده از چت جی پی تی به جزئیات ثبت نام و استفاده از چت جی پی تی در ایران پرداختهایم.
علت این همه سر و صدا برای چت جی پی تی چیست؟
« در حال حاضر اونقدرها با هوش مصنوعی بیش از حد قدرتمند فاصله نداریم! …»
این نقلی قولی از ایلان ماسک است که خودش جزو بنیانگذاران OpenAI بود و چند وقت بعد این شرکت را ترک کرد. حالا یا به دلیل مشغلهٔ زیاد یا به خاطر نگرانی از همدستی در رستاخیز احتمالی رباتها!
از آن طرف سام آلتمن، مدیر کل OpenAI در جایی اشاره میکند که چت جی پی تی، تنها پنج روز بعد از پردهبرداری (در نوامبر ۲۰۲۲)، یک میلیون کاربر داشت!
بر اساس تحلیل Swiss bank UBS که یکی از بانکهای معتبر جهان محسوب میشود، چت جی پی تی در بین تمام نرمافزارها، ابزارها و اپلیکیشنهای موجود، سریعترین رشد تاریخ را تجربه کرده است. در این حد که تنها ۲ ماه بعد از معرفی، بالغ بر ۱۰۰ میلیون کاربر فعال داشته! این نرخ رشد را با شبکهٔ اجتماعی محبوبی مثل تیک تاک TikTok مقایسه کنید که برای رسیدن به ۱۰۰ میلیون کاربر، نزدیک به ۹ ماه انتظار کشیده است!
بماند که ارزش کمپانی OpenAI با معرفی چت جی پی تی به بیش از ۳۰ میلیارد دلار رسید و بسیاری از کمپانیهای دانهدرشت جهان مثل گوگل، متا (فیسبوکِ سابق)، مایکروسافت، آمازون و خیلیهای دیگر، مدتهاست که در این وادی سرمایهگذاری میکنند و در حال توسعهٔ هوش مصنوعی خودشان بودهاند. بنابراین بیراه نیست اگر بگوییم، شاهد ورود به عصر طلایی هوش مصنوعی هستیم.
این وسط عدهای از صاحبنظران و کهنهسواران فناوری، این اتفاقات را به سالهای ابتدایی رونقِ اینترنت و حبابِ داتکام تشبیه میکنند. سالهای نزدیک به شروع قرن ۲۱ (حوالی سال ۱۹۹۹ میلادی) که یک انقلاب تکنولوژیکی، تمام ابعاد کسب و کار را زیر و رو کرد و معادلات تجارت جهانی را حسابی به هم ریخت.
سهام هر شرکت بزرگ یا استارتاپ نوپا و زیرپلهای که فقط یک داتکام (com.) به انتهای اسمش اضافه میکرد و وبسایتی راه میانداخت چندبرابر میشد و هیچ اقتصاددانی، از هرج و مرجی که بود سر در نمیآورد!
مهمترین کاربرد چت جی پی تی چیست؟
چت جی پی تی مثل یک علامهٔ دهر، به طیف وسیعی از موضوعات تسلط دارد و با پاسخهای جالب و غافلگیرکننده، چشمان بسیاری از کاربران را گرد کرده است. خصوصاً در مجموعهای از علوم که از آنها با عنوان STEM یاد میشود و مخفف چهار حوزهٔ علوم پایه (Science)، فناوری (Technology)، مهندسی (Engineering) و ریاضیات (Mathematics) است.
البته دانش چت جی پی تی به مسائل علمی محدود نیست و میتواند ساعتها به بحث فلسفی بپردازد، در مورد تغذیهٔ سالم راهنمایی بدهد، یا افراد را در مورد فراز و نشیب روابط عاطفی نصیحت کند! کافیست در سایت رسمی OpenAI اکانت بسازید و با این ربات همهچیزدان گفتگو کنید. برای اطلاع از نحوه ثبت نام در چت جی پی تی به مقالهٔ مربوطه مراجعه بفرمایید.
در حال حاضر جدیترین کاربردهای چت جی پی تی در حوزهٔ آموزش خلاصه میشود. اما مثالهای زیر، بخشی از تواناییهای خارقالعادهٔ این سوپرابزار را نشان میدهند:
- کمک در جستجوی شغل و نوشتن رزومه
- توضیح مسائل پیچیده به زبان سادهتر
- کدنویسی در برخی زبانهای برنامهنویسی
- شناسایی کلمات کلیدی برای SEO
- حل مسائل ریاضی
- پاسخ به سوالات تاریخی
- پاسخ به سوالات اجتماعی و روزمره
- نوشتن تیتر مناسب برای مقاله
- خلاصهنویسی مقالات و پادکستها و …
- استخراج متن از پستها و ویدیوها در شبکهها اجتماعی
- نوشتن ایمیل، پست وبلاگ، مقاله (به زبان انگلیسی)
در صورت کنجکاوی بیشتر، میتوانید مقالهٔ کاربردهای چت جی پی تی را مطالعه بفرمایید.
آیا چت جی پی تی روز به روز باهوشتر میشود؟
در ساخت و توسعهٔ چت جی پی تی از دو متد مختلف که مکمل هم هستند استفاده میشود. یکی یادگیری نظارتشده (Supervised Learning) و دیگری یادگیری مضاعف (Reinforcement Learning) که هر دوی آنها با دخالت مستقیم انسان سر و کار دارند.
یعنی فرایند آموزش به هوش مصنوعی یا همان یادگیری ماشین (Machine Learning) با کمک تیمی از متخصصین و تکنسینها انجام میشود. درست مثل کودک که مثل اسفنج همه چیز را جذب میکند و ظرفیت بالایی برای دریافت اطلاعات دارد.
اما باید برایش تعریف کنیم که فلان رنگ نارنجی است، یا حیوانی با این مجموعه مشخصات گربه است، یا این ترکیب از کلمات، فلان منظور را تولید میکنند!
بنابراین تیمی از دانشمندان، هم در نقش دستیار و آموزگار و هم در نقش کاربر (مخاطب گفتگو با ربات) قرار میگیرند و با سوال و جوابهای مکرر، دقت و توانایی هوش مصنوعی را در تشخیص مفاهیم و جملات و کلمات بالا برده و مخزن اطلاعاتش را پروارتر میکنند.
حالا رباتهای ناطق یا چتباتهای هوشمند یا به عبارت دقیقتر رباتهای پردازشگر زبان (یا بگوییم زبانپردازشگرها!) که بر اساس حجم بینهایتی از دادهها و تعاریف کار میکنند، نیاز به دو قابلیت اساسی دارند. قابلیتهایی که OpenAI در پیادهسازی آنها موفقتر از سایر کمپانیها بوده است. (بله! چت جی پی تی رقبایی هم دارد!)
چالش اول اینست که یاد بگیرند چطور زبان انسانی را تفسیر و هضم کنند و چالش دوم اینکه چطور این دانستهها را به زبان انسانی برگردانند یا به عبارتی زبان انسانی را مدلسازی کنند! یعنی رباتی مثل چت جی پی تی بتواند حقایق علمی، فرهنگی، تاریخی و غیره را بخواند، هضم کند و آنها را – در پاسخ به کاربران – به صورت متون معنادار و قابل درک به خروجی بفرستد.
سوالات ناجور نپرسید، حتی شما کاربر عزیز!
هر فردی میتواند به چت جی پی تی، به عنوان یک مشاور و همصحبت شبانهروزی و خستگی ناپذیر نگاه کند. در واقع هیچ محدودیت خاصی برای گفتگو با ChatGPT وجود ندارد. مگر اینکه به محدودهٔ مسائل حساس و مسئلهدار وارد بشویم!
مثلاً اگر سوالاتمان آمیخته به نژادپرستی و موضوعات غیراخلاقی و چیزهایی مرتبط با قاچاق سلاح یا انسان باشد! یا به مسائل سیاسی جاری و زیادی حساس – مثل جنگ اوکراین و روسیه – ربط پیدا کند. یعنی یک سری خطوط قرمز هم برای ChatGPT تعریف شده و این ابزار بلد است که در صورت لزوم، خیلی مودبانه، از پاسخ به سوالات ناجور طفره برود!
خطرات و نگرانیها در مورد چت جی پی تی
ChatGPT میتواند در کارهای نوشتاری دستیار بسیار خوبی باشد. این قضیه هم خوب است و هم بد. مثلاً دانشجویان و دانشآموزان میتوانند در نوشتن مقالات یا انجام تکالیف از آن استفاده کنند. این میتواند در عین حال که به آموزش بهتر و سریعتر بینجامد، باعث تنبلی و از زیر کار در رفتن افراد بشود.
پیشرفت هوش مصنوعی به قیمت پسرفت هوش طبیعی؟!
یکی از کاربردهای اصلی آموزش – در واقع اصلیترین کاربرد آن! – اینست که شیوهٔ تفکر و استدلال را یاد بدهیم و بعد از آن، نحوهٔ بیان و توصیف افکار و مفاهیم را بیاموزیم. این همان جاییست که استفادهٔ همیشگی از ابزاری مثل چت جی پی تی، ذهن آدمیزاد را کند میکند. آن هم ذهن یک دانشآموز یا دانشجو که قرار است دائما در حال تقویت و تکامل باشد.
مثلاً بدیهی شدن ماشینحساب، قدرت محاسبات ریاضی را در مغز انسان کاهش داده. اما بین اهمیت توانایی در تفکر تحلیلی و قابلیت نوشتن و بیان افکار، تا محاسبهٔ چهار عمل اصلی، زمین تا آسمان فرق هست. یعنی اینکه محاسبات عددی پیچیده را به ماشین بسپاریم اشکال چندانی ندارد. اما اگر عادت کنیم، تفکر و تحلیل و بیان را به دیگری بسپاریم، قطعا عاقبت جالبی نخواهیم داشت.
هوش مصنوعی در خدمت متقلبها و متوسطها!
کپیبرداری و دزدی آثار و داراییهای معنوی هم یکی دیگر از نگرانیهای جدی در مورد چت جی پی تی است. ابزاری با این قابلیتهای گسترده، میتواند یک یا چند قطعهٔ موسیقی را بگیرد و از روی آن یک اثر متفاوت بسازد! اتفاقی که باعث میشود غیرمتخصصها هم وارد عرصهٔ رقابت شوند و بدون داشتن توانایی واقعی، خودشان را هنرمند جا بزنند! یا یک کلاهبردار با دادن یکسری برنامهٔ غذایی و تمرینی مشخص به چت جی پی تی، هزار و یک جور برنامهٔ مختلف تولید کند و یکشبه مربی شود و با فروش برنامههای تقلبی کاسبی کند!
آیا چت جی پی تی رایگان است؟
خوشبختانه بله. چت جی پی تی رایگان است و اینطور که پیداست، OpenAI ماهی ۳ میلیون دلار برای این قضیه هزینه میکند. منتها یک نسخهٔ پولی و پریمیم به اسم ChatGPT Plus هم معرفی شده که خدمات و قابلیتهای بیشتری به کاربران و بیزنسها ارائه میکند.
فراموش نکنیم که چت جی پی تی، هنوز هم در حال جمعآوری بازخوردها و پروار کردن دادههایش است. بنابراین این دسترسی نامحدود، سرعت بلوغ این ابزار را بیشتر کرده و عملاً به نفع OpenAI تمام میشود.
تفاوت نسخههای مختلف چت جی پی تی چیست؟
وقتی از نسخههای چت جی پی تی صحبت میشود، دو نسخهٔ اصلی یعنی ChatGPT 3.5 و ChatGPT 4 مد نظر هستند. نسخهٔ چهارم آخرین بروزرسانی چت جی پی تی است و طبیعتاً قابلیتهای بیشتری دارد، امنیتش بالاتر است و به طیف وسیعتری از زبانها و دانشها تسلط دارد.
مثلاً یکی از ضعفهای ChatGPT – و مخصوصاً نسخهٔ 3.5 – که در بخش قبلی اشاره نکردیم، قابلیت دستکاری پاسخهای آن است. یعنی به عنوان یک ابزار منبعباز (Open Source) میتواند مورد حملهٔ کدنویسها و هکرهای ماهر قرار بگیرد و در مورد یک سری مسائل، پاسخهای اشتباه یا تبعیضآمیز تولید کند. ضعفی که در نسخهٔ ۴ تا حدود زیادی کمرنگتر شده است.
مورد دیگر ظرفیت پردازش کلمات است که از این بابت، ChatGPT 4 حدود ۸ برابر قویتر از نسخهٔ 3.5 است. یعنی میتواند در کسری از ثانیه ۲۵ هزار کلمه را پردازش کند! مورد جالب دیگر – که البته صدای بسیاری از هنرمندان و متخصصان را در آورده است – قابلیتهای پیچیدهتر نسخهٔ ۴ در کارهای هنری است. چه در زمینهٔ نوشتار خلاقانه، چه در تصویرسازی و موسیقی.
جمع بندی
هنوز زود است که فکر کنیم، معرفی چت جی پی تی، میتواند در عرصهٔ تکنولوژی سونامی به پا کند. یا همانطور که «اینترنت» چهرهٔ جهان را برای همیشه تغییر داد، هوش مصنوعی هم در سالهای آتی، تمدن بشری را وارد مسیر تازه نماید.
اما یک چیز را به یقین میتوان گفت. دستاوردی مثل چت جی پی تی، یک حرکت عمودی و به یک گام بلند به سمت دنیایی جدید است. صعودی خیرهکننده در عصر فناوری که هنوز هیچی نشده، پیشلرزههای مهیبش در حال احساس شدن است. ابرماشینی که قادر است تمام اینترنت را ببلعد و گوارش کند و از آن طرف، به زبان آدمیزاد حرف بزند!
