فهرست مطالب
فتوشاپ، نرم افزاری است که ممکن است در نگاه اول، کار کردن با آن مبهم و پیچیده به نظر برسد. اما رفته رفته متوجه میشوید که کار با آن بسیار ساده است و با کمی تمرین و آموزش به سادگی میتوانید از پس هرکاری بربیایید. در واقع فتوشاپ نرمافزاری با امکانات بسیار زیاد و گسترده است که تنها با کمی تمرین و کسب مهارت میتوانید از آن استفادههای بسیار زیادی بکنید. یکی از کارهایی که میتوانید به کمک نرمافزار فتوشاپ انجام دهید، طراحی جلد کتاب یا دفتر است.
ممکن است این ایده به ذهن شما هم رسیده باشد که نوشتههایتان را به شکل یک کتاب در بیاورید یا با طراحی حرفهای جلد کتاب درآمد کسب کنید. به نظر میرسد که به نتیجه رسیدن این ایده سخت است یا وقت زیادی از شما بگیرد. اما بدانید که با استفاده از مقالهها و ویدیوهای موجود بر روی سایتهای مختلف، اجرای این ایدهها ناممکن نیست و فقط کافی است کمی وقت خود را برای آن صرف کنید تا به نتیجه دلخواهتان برسید. در این مقاله سعی میکنیم نکاتی را دربارهی آموزش طراحی جلد کتاب در فتوشاپ به شما بگوییم و منابعی را برای یادگیری هر چه بهتر این مهارت معرفی کنیم. اگر برای چاپ کتاب خودتان نیاز به یک جلد طراحی شده دارید، اگر به دنبال یک طراح هستید که برای شما جلدی طراحی کند یا حتی میخواهید که از طراحی جلد برای کتاب دیگران درآمد کسب کنید خواندن این مقاله میتواند برای شما مفید باشد.
طراحی گام به گام جلد کتاب
در این قسمت میخواهیم به صورت گام به گام به آموزش طراحی جلد کتاب در فتوشاپ بپردازیم.
گام یکم: طرح خود را انتخاب کنید
زمانی هست که شما یک طرح کلی در ذهنتان دارید و میدانید که میخواهید طرحتان در چه قالبی باشد، چه رنگهایی در آن استفاده شود و اگر نوشتهای روی آن است با چه فونت و سایزی باشد. اینجا میتوانید به سادگی کارتان را شروع کنید و با آزمون و خطا، طرح نهایی خودتان را در بیاورید.
اما گاهی شما هیچ ایدهای از کاری که میخواهید طراحی کنید در ذهن ندارید. در چنین حالتی بهتر است ابتدا طرحهای دیگران را نگاه کنید. برای مثال به وبسایتهای مختلف سر بزنید و حداقل 50 طرح را نگاه کنید. بعد از مدتی میبینید که ایدههایی در ذهنتان شکل میگیرد. همچنین میتوانید از قالبهای آماده استفاده کنید و آن را مطابق با سلیقه خودتان تغییر دهید. برای پیدا کردن قالبهای آماده میتوانید به سایتهایی مثل کنوا، ادوبی، فریپیک و دیگر سایتهای مرتبط مراجعه کنید. جمعآوری ایدههای مختلف جلد کتاب به شما کمک میکند تا متوجه شوید کدام طرح جذبتان میکند، چه چیزی مؤثر است و چه چیزی مفید نیست، بنابراین میتوانید آنچه را که میخواهید، بدون آزمون و خطای زیاد به دست بیاورید.
گام دوم: به ژانر کتاب توجه کنید
از قدیم به ما گفتهاند که ” هیچوقت کتاب رو از روی جلدش قضاوت نکن!” اما به نظر میرسد که یک طراحی جذاب میتواند توجه ما را به محتوای کتاب جلب کند. پس هنگامی که در حال طراحی گرافیکی جلد کتاب هستید حتما به ژانر کتاب هم توجه کنید. چشم ما عادت کردهاست که کتابهای عاشقانه را از روی جلد رنگی و طرحهای ظریف آن بشناسد. به همین منوال کمتر کتاب جنایی را پیدا میکنید که طرحی تیره و مرموز نداشته باشد. در نتیجه یک کتاب رسمی هم باید جلدی با حال و هوای نسبتاً جدی و رسمی داشته باشد؛ در حالی که طراحی جلد یک رمان سرگرم کننده، نیاز به طرحی هیجانانگیز با رنگهای شاد و زنده دارد.
برای انتخاب تصویر روی جلد میتوانید قسمتی از آن کتاب را بخوانید تا متوجه شوید دقیقاً چه جوی بر فضای کتاب حاکم است. البته اگر شما یک طراح گرافیک هستید که با مشتری کار می کنید ، لزوماً نیازی به خواندن کل کتاب برای طراحی یک جلد ندارید. با این حال، با خواندن یک خلاصه داستان و فصل اول یا دوم، میتوانید لحن و روحیه کتاب را بهدست بیاورید.
گام سوم: از شلوغی دوری کنید!
یکی از نکاتی که امروزه به آن توجه بسیاری میشود، سادگی در طراحی است. به اطراف خودتان نگاه کنید. معماری خانهها، سبک لباس پوشیدن مردم، لوازم خانه، وبسایتها و حتی تبلیغات هم به سوی سادهتر شدن میروند. علت آن هم این است که سلیقهی مردم دیگر طرحهای شلوغ و درهم را نمیپسندد. تا جایی که میتوان گفت شلوغ بودن یک طراحی میتواند نکته منفی آن محصول بهحساب بیاید؛ چرا که مخاطب را گیج و آشفته میکند. توجه به همین نکته شما را به این اصل متوجه میسازد که هر چقدر جلد کتابی که طراحی میکنید سادهتر باشد، افراد بیشتری را به خود جذب میکند. پس زحمت طراحیهای سنگین و عجیب و غریب را به خودتان ندهید و همه چیز را ساده و روراست اجرا کنید!
نکته دیگر این است که جلدهای به هم ریخته وقتی در اندازههای کوچک دیدهشوند نمای جالبی ندارند. از آنجایی که بسیاری از مخاطبان به صورت آنلاین کتاب میخوانند، جلدها معمولاً به اندازه صفحهنمایش تلفن همراه یا تبلت کوچک میشوند و اگر جلد کتاب شما شلوغ باشد در ابعاد کوچکتر برای بیننده گیرایی نخواهد داشت. برای رفع این مشکل یک عنصر کانونی را برای طرح روی جلد خود انتخاب کنید. این میتواند بخشی از تصویر استفاده شده روی جلد یا حتی عنوان کتاب باشد. هنگامی که نقطه کانونی خود را شناختید، می توانید بقیه پوشش را برای ایجاد تمرکز بر آن نقطه طراحی کنید. همچنین مطمئن شوید که فضای خالی زیادی در اطراف آن نقطه کانونی ایجاد کردهاید. به این ترتیب شما یک جلد اثرگذار و منظم خواهید داشت.
گام چهارم: از فونت مناسب استفاده کنید
در گام قبلی توضیح دادیم که طراحیهای سادهتر، میتوانند گیراتر باشند. این موضوع دربارهی فونتها نیز صدق میکند. لطفا بیخیال فونتهای درهم و تو در تو شوید. سعی کنید که یک فونت ساده و شکیل را انتخاب کنید. شاید یک تغییر جزئی در انحنای حروف بتواند فونت شما را چندین درجه زیباتر کند.
گام پنجم: پسزمینه را فراموش نکنید
رنگ و قالب پسزمینه کار شما دقیقا به اندازهای تاثیرگذار است که تصاویر و طراحی روی جلد؛ پس از آن غافل نشوید.
بهتر است قبل از طراحی دربارهی رنگهای مکمل و ترکیبی که با یکدیگر میسازند مطالعه کنید. همچنین توجه به روانشناسی رنگها و تاثیر آنها بر ذهن مخاطب، خروجی کار شما را تغییر خواهد داد. برای مثال اگر کتاب در ژانر وحشت است، باید از رنگهای تیره مثل مشکی و خاکستری استفاده کنید و آن را با رنگی مثل قرمز ترکیب کنید تا حس ترس و وحشت را القا کند. اگر کتابی در ژانر تاریخی مورد نظر شماست سعی کنید با رنگهای طلایی، برنزی و مسی، یک حس و حال کهن و آنتیک را به بیننده القا کنید. در نهایت تلاش کنید تا بیننده آنقدر از لحاظ بصری جذب شود تا اگر کتاب را در میان کتابهای دیگر دید، انتخابش کند و چند صفحهای از آن را ورق بزند.
گام ششم: به چیدمان صفحه توجه کنید.
خودتان را جای کسی بگذارید که قرار است کتاب را در میان کتابهای دیگر یک کتابفروشی شلوغ ببیند. توجه شما اول به کدام قسمت آن جلب میشود؟ برای مثال در اکثر کتابها، عنوان مهمترین قسمت کتاب خواهد بود. اما برای برخی از نویسندگان محبوب ممکن است بخواهید روی نام نویسنده تاکید کنید. چرا که طرفداران آن نویسنده بهمحض دیدن نام نویسنده محبوبشان جذب کتاب میشوند. علاوه بر این ممکن است این کتاب پرفروش باشد یا جوایز مختلفی را کسب کرده باشد. اشاره به این موارد در پشت و روی جلد نیز میتواند اثرگذار باشد.
به طور کلی، چیدمان شما باید عنوان و گرافیک روی جلد را در نقطه طلایی قرار دهد و پس از آن یک تیتر کوتاهتر مثل ویرایش جدید و در پایین این اطلاعات، نام نویسنده نوشته شود.
گام هفتم: یک بوم نقاشی بسازید.
به یاد میآورید که حدود چند سال پیش چقدر دست گرفتن کتابهای بدون تصویر یا تصاویر سیاه و سفید ملالآور بود؟ یکی از دلایلی که خیلی از ما انگیزهای برای خواندن کتاب نداشتیم همین کتابهای سیاه و سفید و خستهکننده بودند. ذهن انسان به گونهای طراحی شده که پس از مدتی یکنواختی، احساس خستگی میکند و نمیتواند روی یک موضوع واحد تمرکز کند. پس طبیعی است که خواندن یک کتاب چند صد صفحهای که هیچ عکس و رنگی در هیچ کجای آن به کار نرفته است، پس از مدتی ما را دلزده کند.
ترکیب رنگ میتواند بزرگترین نقطه قوت جلد کتاب یا بدترین نقطه ضعف آن باشد. ترکیب رنگ مناسب، چشم خواننده را به خود جلب میکند و به او دورنمایی از لحن و حال و هوای کتاب میدهد. در حالی که رنگهای اشتباه باعث سردرگمی خوانندگان کتاب میشود. به عنوان مثال، رنگهای نئونی معمولاً نشان میدهند که خواننده، یک کتاب سرگرمکننده در دست دارد و رنگهای خنثی نشان میدهند که این کتاب احتمالا دربارهی موضوعات مهمی بحث میکند. این هنر شماست که رنگها را طوری کنار هم بچینید که هویت ویژهای برای کتاب بسازید و از تکرار طرحهای کلیشهای دوری کنید.
چگونه در فتوشاپ جلد کتابمان را طراحی کنیم؟
حالا که برخی از نکات مهم طراحی را مرور کردیم، بیایید به عنوان تمرین یک جلد برای کتاب فرضیمان طراحی کنیم. برای انجام این تمرین شما نیاز به یک عکس با کیفیت، یک فونت مناسب و برنامهی فتوشاپ دارید.
گام اول:
ابتدا در برنامهی فتوشاپ یک داکیومنت جدید با عرض 326 میلیمتر، ارتفاع 210 میلیمتر، وضوح 300 dpi و حالت رنگ CMYK ایجاد کنید.
گام دوم:
Control+ R را فشار دهید تا راهنماها روی صفحه فعال شوند. حالا هر چهار راهنما را به مرزهای داکیومنت که با فلش مشخص شدهاست بکشید تا پروژه شما به حالت زیر در بیاید.
گام سوم:
حالا نوبت آن است که جایی را برای لبههای کار اضافه کنیم. پس به Image > Canvas Size بروید و 6 میلی متر به هر طرف داکیومنت اضافه کنید.
گام چهارم:
چهار راهنمای دیگر به کار اضافه کنید تا مرزهای جدید داکیومنت را مشخص کنید. این راهنماها به شما کمک میکنند تا چیدمان اصولی و منظمی بر روی جلد داشته باشید.
گام پنجم:
در صفحه خود دو مستطیل با ابعاد 148.34 میلی متر در 210.06 میلی متر ایجاد کنید و در حالی که Shift را نگه داشتهاید آنها را به سمت چپ و راست صفحه منتقل کنید.
گام ششم:
برای قسمت میانی کتاب، با استفاده از رنگ زرد شکلی به اندازه اندازه 29.97 میلی متر در 215.98 میلی متر ایجاد کنید و آن را به مرکز کار منتقل کنید.
گام هفتم:
لایه پس زمینه را انتخاب کنید و Control+ I را فشار دهید تا رنگ آن معکوس شود.
گام هشتم:
در این مرحله با استفاده از Montserrat Bold با اندازه 60 مگاپیکسل یک لایه متن به رنگ زرد ایجاد کنید.
گام نهم:
برای تراز کردن متن در سمت راست جلد کتاب، لایه متن و مستطیل سمت راست را در حالی که Control را نگه داشتهاید انتخاب کنید و سپس روی Align Horizontal Center و Align Vertical Center کلیک کنید.
گام دهم:
در اینجا یک لایه متن دیگر با نام نویسنده ایجاد کنید. فونت Cardo با اندازه 24 مگاپیکسل و رنگ سفید را انتخاب کنید و سپس آن را در مرکز مستطیل سمت راست تراز کنید.
گام یازدهم:
به View >New Guide بروید و آن را در جهت افقی و در موقعیتت 195 میلیکتری تنظیم کنید. سپس از آن، در حالی که Shift را نگه داشتهاید، لایه متن را به مرکز راهنما منتقل کنید.
گام دوازدهم:
بسیار خب، برای نوشتن لینک سایت خود از قلم Montserrat Bold و اندازه 14 با رنگ زرد استفاده میکنیم. پس از نوشتن آن را در قسمت راست صفحه تراز کنید.
گام سیزدهم:
یک راهنمای افقی جدید در موقعیت 20 میلی متری اضافه کنید و عنوان کتاب خود را با استفاده از Montserrat Bold و اندازه قلم 30 به سمت چپ کار اضافه کنید.
گام چهاردهم:
چطور است جایی برای نقل قولها یا توضیحات کتاب اضافه کنیم؟ برای این کار Cardo Regular را با اندازه 14 و رنگ سفید انتخاب کنید. روی آن کلیک کرده و بکشید تا ناحیه کادر با اندازه 135 در 83 میلی متر ایجاد شود. آن را 10 میلی متر زیر عنوان قرار دهید.
گام پانزدهم:
در این قسمت یک مستطیل به اندازه 50 در 50 میلی متر ایجاد کنید و سپس Control+ T را فشار دهید و مختصاتی تنظیم کنید که x در آن برابر با 33.87 و y آن 150.28 باشد. این قسمت برای قرار گرفتن تصویری از نویسنده کتاب استفاده میشود.
گام شانزدهم:
سپس به File > Place بروید، تصویری را که مدنظرتان است انتخاب کنید و آن را بالای آخرین لایه شکل قرار دهید. سپس در پنل لایه ها کلیک راست کنید و بر روی Create a Clipping mask کلیک کنید.
گام هفدهم:
یک کادر دیگر برای متنی به اندازه قلم 14 ایجاد کنید. رنگ کادر سفید باشید و اندازه آن 80 در 50 میلی متر. این لایه را در 3 میلی متری سمت راست پرتره و 13 میلی متر پایین از کادر قبلی قرار دهید.
گام هجدهم:
برای مرحله آخر، بیایید یک عنوان به قسمت میانی کتاب اضافه کنیم. یک لایه متن با استفاده از فونت Montserrat Bold با اندازه 24 و رنگ مشکی ایجاد کنید و سپس Control+T را فشار دهید و در حالی که Shift را نگه داشتهاید آن را 90 درجه بچرخانید. در نهایت، متن را با مستطیل قسمت میانی تراز کنید.
طراحی حرفهای جلد کتاب
برای طراحی حرفهای جلد کتاب نیاز است که مهارت خود را در زمینه کار با نرم افزار فتوشاپ افزایش دهید. یک راهکار موثر این است که در دورههای آنلاین مربوط به یادگیری گرافیک شرکت کنید. یکی از دورههای مفیدی که در این زمینه میتوانید از آن استفاده کنید دورهی آموزش طراحی گرافیک است که در ایرانلرن برای شما آماده کردهایم. همچنین برنامهای مثل فتوشاپ میتواند ابزارهای متنوعی در اختیار شما بگذارد که بتوانید با آن حرفهای ترین طراحیها را انجام دهید. دوره آموزش صفر تا صد فتوشاپ میتواند شما را در تبدیل شدن به یک طراح حرفهای جلد کتاب همراهی کند.
طراحی جلد کتاب خلاقانه
اگر به کتابخانههای قدیمی سر بزنید، اولین چیزی که توجهتان را جلب میکند این است که اکثر کتابها با طرح و رنگ یکسانی قرار گرفتهاند. معمولا کتابها قطور هستند و جلدهای چرمی به رنگ قهوهای و مشکی دارند. دیدن و دست زدن به این کتابها حس بسیار خوبی دارد. اما آیا تا به حال به این فکر کردهاید که اگر تمام کتابهای امروز هم مثل گذشته، جلدهای یک رنگ و یک شکل داشتند چه اتفاقی میافتاد؟
واقعیت این است که برخی از کتابها در قدیم صرفاً به اعتبار نام نویسنده چاپ و خوانده میشدند. اما با گسترش صنعت چاپ و رونق گرفتن بازار کتاب، نویسندههای گمنام هم شانس این را پیدا کردند که کتابشان را به دست خوانندگان برسانند. به مرور زمان رقابتی بین نویسندگان شکل گرفت و در دهههای اخیر، پای گرافیستها و تصویرگران نیز به بازار فروش کتاب باز شد. به همین دلیل است که امروزه، بعضی از کتابها را با تصویر روی جلدشان یا تصویرگریهای داخل کتاب به یاد میآوریم تا صرفاً اسم نویسنده آنها. مثلا به کتاب شازده کوچولو فکر کنید؛ احتمالاً شما نیز آن را با عکس یک پسر بچه و گلی که در دست دارد به یاد میآورید. این میتواند میزان تاثیرگذاری طراحی و تصاویر کتاب را برساند. پس باید به این نکته نیز اشاره کنیم که جذاب بودن شکل و طراحی جلد کتاب چقدر میتواند به ماندگار شدن آن کتاب در بازار کتاب کاغذی و حتی کتاب الکترونیکی کمک کند. بنابراین لازم است به عنوان کسی که کار ساخت جلد کتاب را بر عهده دارد، به دنبال طرحهای خلاقانه باشید و تقلید از کار طراحان قبلی را فراموش کنید. چرا که کار آنها اگر هم موفق بودهباشد، برای جذب مخاطبان جدید به کار شما نمیآید و تنها مشابهی برای یک طرح اصلی است. برای طراحی یک جلد خلاقانه و متفاوت میتوانید به سراغ تکنیکهای تازه و نو بروید. مبانی استفاده از رنگها را بیاموزید و این نکته را در نظر بگیرید که گروه هدف شما چه کسانی هستند. مثلا اگر جلد یک کتاب کودک را طراحی میکنید بدانید که به کارگیری رنگهای متضاد میتواند حواس بینایی آنها را تحریک کند و جذب کتاب شوند.
چند توصیه برای بهتر کردن طراحی
تا اینجای مقاله، دربارهی اصول و کلیات طراحی و ساخت جلد کتاب نکاتی را گفتیم. در این بخش چند توصیه داریم که میتواند کار شما را چند پله ارتقا دهد.
1. از اطلاعات جالب کتاب بر روی جلد استفاده کنید.
هر چند که نیاز نیست تمامی اطلاعات مربوط به کتاب را روی جلد آن بیاورید و جلد را اشباع کنید، اما بهتر است نکاتی از کتاب که میتواند برای خوانندگان جذاب باشد را روی جلد ذکر کنید. مثلا پشت جلد بیوگرافی مختصری از نویسنده، قسمت میخکوبکننده کتاب یا خلاصهای از داستان کتاب را ذکر کنید. حتی میتوانید به کتابهای مشابه در همان حیطه هم اشاره کنید.
2. از QRCODE کمک بگیرید.
برای اینکه مخاطب ارتباط بیشتری با کتاب برقرار کند یا در زمان کوتاهتری به اطلاعات مفیدی از کتاب دست پیدا کند، میتوانید به وسیله یک بارکد مستقیم او را به یک وبسایت هدایت کنید تا اطلاعات مفیدی از کتاب در اختیار او قرار بگیرد.
3. طراحی جلد کتاب الکترونیک طراحی با کتاب کاغذی متفاوت است.
ما فکر میکنیم که طراحی جلد تنها زمانی اهمیت دارد که یک کتاب به چاپ میرسد و در قفسه کتابفروشی قرار میگیرد. باید بدانیم که کتابهای الکترونیک هم به اندازهی کتابهای کاغذی مخاطب دارند و گاهی نیاز است تا به طراحی این نوع کتابها نیز اهمیت بدهیم. چرا که مخاطبان کتابهای الکترونیک روز به روز در حال افزایش است و کیفیت طراحیها برای این نوع کتابها میتواند ویژگی بسیار متمایز کنندهای باشد.
4. لازم نیست تمام نوشتهها متمرکز باشد.
برای داشتن یک طراحی منظم و چشمنواز نیازی نیست تا تمام تصاویر و طرحها و نوشتهها را در مرکز جلد متمرکز کنید یا تلاش کنید حتما جلد از نظر گرافیکی تقارن و همسانی داشته باشد. خوب است که گاهی جسارت به خرج بدهید و از الگوهای رایج پیروی نکنید. نتیجهاش را خواهید دید!
5. تایپوگرافی جذاب نیمی از کار شماست.
بله. اشتباه نیست! یک کتاب با نامش معرفی میشود و اولین شاخصهای که مخاطب در جلد به دنبال آن میگردد عنوان اصلی کتاب است. بنابراین بهترین تایپوگرافیای که میتوانید برای جلد از آن استفاده کنید، تایپوگرافیای است که به سرعت قابل خواندن باشد. پس از خطهای ناخوانا و پیچیده استفاده نکنید و یک تایپوگرافی ساده و شکیل را پیاده کنید.
سخن آخر
اگر به سراغ کتابخانه شخصیتان بروید، حتماً متوجه میشوید که فرایند طراحی و چاپ جلدهای کتاب چه مقدار دگرگون شدهاست. این همه تغییر و رشد را شاید بتوان به پای نرم افزارهای گرافیکی گذاشت که باعث شدهاند کار طراحی و چیدمان جلد کتابهای بازار به یک کار تخصصی تبدیل شود. در نتیجه چنین تغییراتی، دیگر از دیدن ظاهر یکسان و یکنواخت کتابهای مختلف خسته نمیشویم و وقتی پا به کتابفروشیها یا سایتهای فروش کتاب اینترنتی میزنیم با دیدن طرحهای متنوع و جذاب کتابها بیشتر به خواندن کتاب ترغیب میشویم.
قطعاً یادگرفتن مهارت طراحی به کمک فتوشاپ میتواند تاثیر بهسزایی در توسعه مهارتهای شما داشته باشد. شاید در ابتدا کار سختی به نظر برسد اما اگر فقط چند ساعتی در روز زمان بگذارید و با ایجاد تمرینها و تکالیف مختلف سعی کنید چند جلد به عنوان نمونه کار طراحی کنید، میبینید که در مدت کوتاهی، تا چه میزان طراحیهایتان پیشرفت خواهد کرد. میتوانید کارتان را با انجام کارهای داوطلبانه برای بعضی از نشرها یا نویسندهها شروع کنید. همچنین میتوانید از مهارتتان برای طراحی جلد کتابهای کمک آموزشی، کتابهای کودک و حتی دفترهای فانتزی استفاده کنید. برای مثال با الهام گرفتن از یک کاراکتر(مثل شازده کوچولو)، طرح های مختلفی را برای دفترها، دفترچهها و کلاسورها پیاده سازی کنید. علاوه بر اینها، میتوانید پروژههای مختلفی را به صورت فریلنسری یا همان دورکاری در حیطه آموزش طراحی جلد کتاب در فتوشاپ قبول کنید و به عنوان یک گرافیست درآمدی عالی از این راه کسب کنید.